Çeviri: Uzm. Psk. Begüm Makinacı
İlk olarak, şunu düzeltelim: stres her zaman kötü bir şey değildir. Stres altında olma becerisi olmasaydı, insanlık hayatta kalmazdı. Mesela atalarımızı, mağaralarda yaşayan insanları, potansiyel bir tehlikeye, örneğin sivri dişleri olan bir kaplana karşı uyaran şey stres tepkileriydi.
Stres her şeyden önce fiziksel bir tepkidir. Stresli olduğumuzda, bedenimiz bir saldırı karşısında olduğunu düşünür ve bedeni fiziksel tepkilere hazırlamak için adrenalin, kortizol ve norefinefrin gibi hormonlar salgılayarak “kaç ya da savaş” moduna girer. Bu da sindirim gibi o an elzem olmayan bazı bedensel fonksionların devre dışı bırakılıp kanın kaslara yönlendirilmesi gibi birçok tepkiyi beraberinde getirir.
Adrenalin, kortizol ve norefinefrin gibi hormonların salgılanmasıyla, mağara insanları enerjilerinde bir artış yaşadılar, bu da onları kaplanla savaşmaya veya kaçmaya hazırladı. Adrenalin tepkisi nabzın artmasına ve hızlı nefes almaya ve enerjinin artışına neden olarak duruma bir an önce tepki verebilmemiz için dikkatimizi toplamamızı sağlar.
“Kaç ya da savaş” modu, modern dünyada da, araba kullanırken yola aniden biri çıktığında ani fren yapmak gibi tehlikeli durumlar karşısında hayatta kalmamızı sağlar.
Mesele şu ki, uygun olmayan durumlarda da bedenimiz stres tepkisi verebilir. Kan akışı kaçmaya veya savaşmaya hazırlanmak için gerekli olacak kaslara yönlendirildiğinde, beyin işlevlerimiz minimize olur. Bu da aklımızı başımıza toplamayı zorlaştırır, bu da hem özel hayatımız hem iş hayatımızda bize ayakbağı olur. Uzun süreler boyunca stres modunda kalmamız sağlığımıza ciddi zararlar verebilir. Kortizol seviyesinin yüksek olması şekerin ve tansiyonun yükselmesine ve cinsel isteğin azalmasına neden olabilir.
Kaçma tepkisi
Bazılarımız stres yaratan durumlardan kaçınır, bu durumla baş etmektense ondan uzaklaşır. Bu da hayatta kalmamızı sağlayan “kaçma” içgüdüsünün eseridir. Fakat gündelik hayatta, bu doğal kaçma içgüdüsü stres yaratan bir olayın daha da büyümesine yol açar. Bu olayın kendiliğinden çözülmediğini ve bununla yüzleşmemiz gerektiğini fark ettiğimizde de stres seviyemiz artar.
Savaşma tepkisi
Bedenimiz stres moduna girdiğinde, huzursuz ve başkalarına karşı saldırgan bir tavır içinde olabiliriz, bu da bedenimizin doğal “savaşma” tepkisinden kaynaklanır. Bu tepki gerçek saldırganları defetmekte faydalı olabilir fakat bunun gerekmediği durumlarda ilişkileri etkileyebilir ve itibarımızı zedeleyebilir.
Donma tepkisi
Pek bilinmese de, stresin yol açabileceği bir mod daha vardır: Donmak. Bazı insanlar stres altında olduğunda “düzensizlik” moduna geçer. Algılanan bir tehlike karşısında ortaya çıkan enerji sinir sistemi içinde “hapsedilir” ve “donakalırız”. Bu tepki bazen nefes alışımızda kendini gösterir. Nefesimizi tutmak veya nefes alışımızın çok yüzeysel hale gelmesi donakalma tepkileridir. Bazen de derin bir iç çekeriz, bu da sinir sistemimizin bozulan oksijen dengesini tekrar kurmak için verdiği bir tepkidir.
Aşağıdaki bağlantıdaki testi çözerek mevcut stres seviyeniz hakkında fikir sahibi olabilirsiniz:
Comentarios